Phù chân, khó thở do thực phẩm chức năng chứa corticoid

Ông Q. được con đưa đi cấp cứu do phù chân, khó thở, mệt li bì, chán ăn, bỏ ăn sau 3 tháng uống thực phẩm chức năng tăng 10kg.

Điện giải trong cơ thể bị rối loạn

Sau 7 ngày điều trị, ông P.M.Q. (78 tuổi, Bình Tân, TP.HCM) đã ăn uống, đi đứng bình thường. Kết quả xét nghiệm chức năng gan, thận trở về bình thường.

Thạc sĩ bác sĩ Đỗ Trúc Anh, khoa Nội tiết – Đái tháo đường, BVĐK Tâm Anh TP.HCM, cho biết lúc nhập viện ông Q. bị hội chứng Cushing và rối loạn điện giải với tình trạng hạ kali máu nặng. Nếu không điều trị kịp, người bệnh có thể rơi vào tình trạng sốc, loạn mạch, co giật, hôn mê, tử vong.

Ông Q. cho biết bị bệnh thần kinh tọa và đau nhức xương khớp nên mua thực phẩm chức năng vỏ hộp màu trắng đỏ và có dán nhãn xuất xứ Malaysia. Ông uống mỗi ngày một viên, kéo dài trong 3 tháng và tăng liền 10kg dù chế độ ăn không thay đổi. Mặt dần đỏ, chân phù nề, bụng béo lên. Nghi do thuốc có tác dụng phụ, ông Q. sợ nên ngừng uống. Vừa ngừng uống thuốc 2 tuần, ông Q. xuất hiện các các triệu chứng như người mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn, nôn do đó được đưa đi cấp cứu.

Ngay trong ca trực, bác sĩ Trúc Anh nhận định người bệnh có các triệu chứng điển hình của hội chứng Cushing và dấu hiệu này xuất hiện sau khi sử dụng thực phẩm chức năng có chứa dexamethasone (một dạng corticoid có tác dụng kháng viêm mạnh). Khi ngưng thuốc đột ngột, người bệnh có thể rơi vào tình trạng suy tuyến thượng thận nguy hiểm do dùng thuốc trong thời gian dài ức chế hoạt động của trục hạ đồi – tuyến yên- tuyến thượng thận.

Đúng như dự đoán của bác sĩ Trúc Anh, kết quả xét nghiệm cho thấy nồng độ cortisol máu thấp, kali hạ thấp 2,5 mmol/L (chỉ số bình thường từ 3,5 – 5,1 mmol/L)… rất nhiều chỉ số xét nghiệm khác tăng và hạ quá ngưỡng bình thường. Những chỉ số này do tác dụng phụ sử dụng corticoid trong thời gian dài.

“Thần dược” tiền mất tật mang

Bác sĩ Trúc Anh giải thích tuyến thượng thận có chức năng sản xuất hormone cortisol để quản lý cơ thể sử dụng carbohydrate, chất béo, protein, giảm phản ứng viêm, tăng lượng đường trong máu, điều hòa huyết áp, kiểm soát chu kỳ ngủ và thức, giảm căng thẳng. Và corticoid tổng hợp cũng có chức năng giống cortisol của cơ thể tạo ra để tác dụng chống viêm, giảm đau mạnh, chống dị ứng, ức chế miễn dịch. Đó là lý do khiến ông Q. uống vào không còn thấy đau nhức xương khớp.

Thế nhưng, việc sử dụng corticoid phải do bác sĩ chỉ định. Nếu uống thời gian dài dẫn đến dư thừa lượng cortisol trong máu làm mắc hội chứng Cushing gây ra các triệu chứng như: tích tụ mỡ ở bụng và mặt, mặt đỏ, da mỏng, rạn da, dễ bị bầm, phù chân, teo cơ, loãng xương, tăng huyết áp, tăng đường huyết dẫn đến tiểu đường, suy giảm hệ miễn dịch, dễ nhiễm trùng…

Sử dụng thuốc chứa corticoid lâu ngày còn gây ức chế tuyến thượng thận, mất khả năng tiết hormone cortisol dẫn đến suy tuyến thượng thận. Khi ngừng uống thuốc corticoid đột ngột, cơ thể sẽ thiếu hormone cortisol do chức năng suy tuyến thượng thận đã bị ảnh hưởng từ trước. Điều này gây rối loạn điện giải, đường huyết và huyết áp. Nếu không được xử trí kịp thời, người bệnh sẽ mất nước nghiêm trọng, hạ natri dẫn đến sốc, co giật, hôn mê, tử vong.

Bác sĩ Trúc Anh khuyến cáo, corticoid giống con dao hai lưỡi, nó có thể điều trị giảm viêm, giảm đau tạm thời nhưng nếu lạm dụng thuốc và điều trị không theo chỉ định của bác sĩ sẽ gây nguy hiểm đến sức khỏe, đe dọa tính mạng.

Corticoid ẩn mình trong một số thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc, khiến người tiêu dùng nghĩ là thần dược chữa được bách bệnh. Ngoài ra, corticoid còn có trong kem bôi da trị viêm, ngứa, thuốc giảm đau… Do đó, để tránh biến chứng do lạm dụng corticoid, người dân nên dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Tránh tự mua thuốc uống, không dùng các loại thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc xuất xứ, chưa có kiểm định của Bộ Y tế.