Người cao tuổi suy giảm miễn dịch do lạm dụng corticoid

Mặc dù đã có cảnh báo, nhưng nhiều người cao tuổi vẫn tự mua các thuốc có chứa corticoid điều trị vì hiệu quả trước mắt, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng.

Bà Nguyễn Hồng 76 tuổi (Long Biên, Hà Nội) được cấp cứu tại bệnh viện đa khoa Tâm Anh Hà Nội trong tình trạng tụt huyết áp, lơ mơ, sốt cao, đau hông lưng trái. Bà Hồng có bệnh lý nền tăng huyết áp, đái tháo đường trên 10 năm, điều trị không thường xuyên. Do bị thoái hóa khớp vai nên bà thường xuyên tự mua và sử dụng thuốc giảm đau có chứa corticoid.

Các bác sĩ nhận định đây là một trường hợp suy giảm miễn dịch do lạm dụng corticoid, người bệnh bị sốc nhiễm khuẩn, suy đa cơ quan kết hợp nhiễm khuẩn tiết niệu, viêm phổi, đái tháo đường, tăng huyết áp, suy thượng thận do thuốc dẫn đến tình trạng rất nặng có nguy cơ tử vong cao.

Ngay lập tức các bác sĩ điều trị theo phác đồ bù dịch, dùng vận mạch, phối hợp kháng sinh phổ rộng sớm, nuôi cấy tìm vi khuẩn trước khi dùng kháng sinh. Bà Hồng cũng được hỗ trợ thở máy, theo dõi huyết động xâm lấn, lọc máu liên tục sớm. Nhờ được can thiệp sớm và phối hợp đồng bộ các biện pháp điều trị, sau 02 ngày đã cắt được thuốc vận mạch, sau 10 ngày rút được ống nội khí quản. Tuy nhiên do có nhiều bệnh lý nền, thể trạng suy giảm miễn dịch, suy thượng thận do lạm dụng corticoid, người bệnh bị nhiễm khuẩn huyết (Proteus mirabilis), nhiễm nấm phổi (Candida tropicalis) nên thời gian điều trị và hồi phục kéo dài. Sau 40 ngày, tình trạng bà Hồng ổn định hơn nên được ra viện và tiếp tục theo dõi, tái khám ngoại trú để điều chỉnh giảm liều corticoid.

Bà Ngô Minh (69 tuổi) có tiền sử viêm khớp dạng thấp 8 năm thường tiêm giảm đau tại phòng khám tư nhỏ, kết hợp uống thuốc Đông y. Gần đây bà tới BVĐK Tâm Anh Hà Nội khám, tình trạng sốt cao, ho, khò khè, khó thở, rét run, nhịp thở nhanh… Bà Minh được chẩn đoán nhiễm khuẩn huyết, viêm thùy giữa phổi phải nghi ngờ do phế cầu, căn nguyên mắc vi khuẩn kháng thuốc. Ngay lập tức người bệnh được điều trị kết hợp 2 loại kháng sinh trị vi khuẩn kháng thuốc. Sau 7 ngày bà Minh hết sốt, hết ho và khó thở; tổn thương phổi giảm.

TS.BS Lê Bá Ngọc (Trưởng khoa Nội tổng hợp) cho biết do người bệnh tự ý sử dụng thuốc giảm đau, thuốc nam, thuốc bắc có chứa corticoid kéo dài gây tăng huyết áp, suy thượng thận, đái tháo đường. Đây cũng là yếu tố khiến người bệnh suy giảm miễn dịch, dễ mắc vi khuẩn do lây chéo khi đến khám chữa bệnh nhiều lần ở những cơ sở y tế thiếu uy tín.

Theo số liệu thống kê từ khoa Nội tổng hợp, BVĐK Tâm Anh Hà Nội, số bệnh nhân nhập viện với tình trạng suy thượng thận vì lạm dụng corticoid gần đây tăng nhanh, chủ yếu là người cao tuổi. Trong quý 3 năm 2023, khoa đã tiếp nhận 10 bệnh nhân phải nhập viện vì suy thượng thận cấp. Những bệnh nhân này nhập viện đều do biến chứng nhiễm trùng theo kèm nhưng viêm phổi, nhiễm khuẩn huyết. Đây là hậu quả của việc người bệnh mắc phải tình trạng đau xương khớp đã tự điều trị bằng thuốc nam, thuốc bắc, uống thuốc giảm đau tự mua tại quầy hoặc theo khám ở những cơ sở y tế thiếu uy tín dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng.

Corticoid (hay corticosteroid) là nhóm hoạt chất có tác dụng kháng viêm mạnh, chống dị ứng, ức chế miễn dịch, thường sử dụng điều trị nhiều bệnh lý khác nhau, từ các bệnh về da đến các bệnh viêm khớp, viêm phổi; các bệnh tự miễn như dị ứng, lupus ban đỏ hệ thống. Việc ra hiệu thuốc mua liều dùng tức thời có thể giúp người bệnh đỡ ngay lập tức, nhưng về lâu dài các bệnh lý khác xuất hiện.

TS Lê Bá Ngọc lưu ý nhiều người có quan niệm sử dụng thuốc Đông y để tránh tác dụng phụ, nhưng nhiều cơ sở chữa bệnh Đông y đã pha trộn thuốc Tây y, đặc biệt là corticoid, không rõ hàm lượng trong đó. Người bệnh sử dụng trong thời gian dài bị suy thượng thận, viêm phổi, đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh xương khớp nặng lên phải điều trị dài ngày, gây nguy hiểm tính mạng.

Vì vậy, khi có biểu hiện bất thường từ việc đau xương khớp không nên tự dùng các thuốc kháng viêm giảm đau, thuốc Đông y không rõ nguồn gốc. Đặc biệt, với đối tượng người cao tuổi cần điều trị và tái khám theo lịch của bác sĩ chuyên khoa để được sử dụng liều lượng và điều chỉnh thuốc theo từng giai đoạn, tránh lạm dụng hay tương tác thuốc bất lợi.